Saturday, March 17, 2012

CERPEN BAHASA BALI "LACUR"

Dilarang meng-copas! Tolong hargai karya milik orang lain!Jika ingin copas cantumkan alamat blog ane!!!!



Anakѐ tua anѐ matuuh nem dasa tiban ento maadan Dong Darsih. Sesai Ia medagang canang di sisin rurungѐ. Uling dagangannѐ ento Ia ngidang manyekolahang cucunnyanѐ anѐ maadan Luh Yayuk, suba matuuh limolas tiban, enu negak  ring bangku kelas 3 SMP. Luh Yayuk sampun ka tinggalin mati olih bapannyanѐ tur ka tinggalin ngantѐn olih mѐmѐnnѐ. Ento ngeranayang Luh Yayuk ka rawat olih dadongnѐ. Yadiastun Luh Yayuk ngelah Mѐk Ngah anѐ nongos di Badung nanging Ia tusing taen nyak yѐning orahina nongos ngajak Mѐk Ngahnѐ di Badung, enu luungan nongos ngajak dadongnѐ katimbang nongos ngajak Mѐk Ngahnѐ konѐ.
Kangin kauh Dong Darsih ngalih gaѐ mangda ngidang ngidupin cucunnyanѐ. Panes bateng, dinginnѐ peteng tusing taѐn ngaѐnang Ia nyerah nyalanang idupe anѐ lacur enѐ. Pedalem pisan nasib Dong Darsihѐ, nanging aget Dong Darsih ngelah cucu cara Luh Yayuk anѐ setata nulungin Dong Darsih medagang.
Ri sedek Dong Darsihѐ medagang teka Luh Yayuk ngemel busung sambilanga megending-gending lagu pop Bali, lantas kecapatin olih Dong Darsih, “Kenken luh, mael jani ajin busungѐ?” Luh Yayuk suud magending laut nyautin petakѐn dadongnyanѐ, “Bih mael ajan Dong. Telung dasa tali jani apesel. Miriban krana suba paek rahinan purnamanѐ.” Makesyab dadongnѐ, “Aduh kѐnkѐnang jani ngadep canang lamun mael busunge.” Lantas kesautin olih Luh Yayuk, “Yѐn mael busungѐ maelang masih ngadep canangѐ. Ajin bunga masih menѐk jani Dong, akilone petang dasa tali rupiah jani.” Dadongnѐ kitak kituk.
“Yѐn mael canangѐ tusing ada anakѐ anѐ  meli canang nyanan. Sebet atinѐ baana.” Kѐto dadongnѐ nuturang kenehnѐ.
“Tenang dogѐn Dong, pasti anakѐ anѐ mablanja lakar ngerti yѐning jani canangѐ ngemaelang.” Luh Yayuk mesaut banban.
Dadongnѐ mendep tur makenyem tusing mesaut buin.
“Yѐh saja. Engsap nguliang susuknѐ. Nѐ susuk belin busungѐ dong.” Kѐto Luh Yayuk ngorahang sambilanga ngemaang susuknѐ tekѐn Dong Darsih.
“Mimih cucun dadongѐ enѐ, enu cenik suba melajah korupsi.” Pesaut dadongnѐ nyandѐnin.
“Sing ja keto dong. Anakѐ tiang engsap tuni.” Pesaut Luh Yayuk sambil nahenang eleknѐ.
          Dadongnѐ kedѐk, kendel pisan ningalin cucunnѐ anѐ nahenang elek buka ka kѐto. Lantas dadongnѐ mesaut, “Nѐ susuknѐ cening dogѐn nyuang, anggon bekel masuk bѐnjang.”
          “Yѐѐ… kѐto nakѐ uling tuni dong. Suksma, dadong tiangѐ anѐ paling jegѐg.” Pesaut Luh Yayuk. Demen pisan atinѐ. Dadongnѐ tuah kedѐk.
          “Selegang melajah nah Luh! Mangda ngidang dadi anak suksѐs. Mangda tusing pragat dadi dagang canang buka dadong, mangda ngidang meli mobil cara anakѐ lѐn.” Kѐto Dadongnѐ nuturang.
          “Aduh dadong sampunang jejeh, tiang pastika lakar seleg melajah. Nyanan yѐning iraga suba ngelah mobil lakar ka ajak tiang dadong matirta yatra ka pura-pura anѐ ada di Bali.”
          “Yѐh saja to luh?” Dadongnѐ nakonang.
          “Saja dong.” Luh Yayuk nyekenang dadongnѐ.
          “Liang pisan atin dadong ngelah cucu anѐ becik, dueg tur jegeg buka cening.” Kѐto dadongnѐ nyautin sambilanga ngelut Luh Yayuk laut make dadua saling makenyem.
          Suryanѐ suba lingsir, sube minggek kauh, masan Luh Yayuk lan dadongnyanѐ wusan madagang. Ajaka dadua laut mulih, mulih ka umahnѐ anѐ cupet tur buuk pisan. Umah anѐ tusing luung katongosin nanging liu olas asih ring tengahnyanѐ.
          Ri sedek mejalan mulih Dong Darsih ngajak Luh Yayuk simpang ka dagang baju, lakar meliang Luh Yayuk baju baru. Demen pisan atin Luh Yayukѐ belianga baju baru teken dadongnyane.
          “Anѐ encѐn lakar ka beli Luh?” Dong Darsih matakѐn tekѐn cucunnyanѐ.
          “Anѐ enѐ dogѐn dong. Warnannѐ luung tur harganѐ masih tusing mael.” Pesaut Luh Yayuk sambil ngisiang baju anѐ mawarna pelung misi gambar bonѐka, luung pisan.
          Lantas dadongnѐ meliang Luh Yayuk baju anѐ ka pilih olih Luh Yayuk laut majalan manjus ka tukadѐ malu. Di tukade Ia lan dadongnѐ manjus saling kasiramin. Sasampunѐ suud manjus mara Luh Yayuk lan dadongnyanѐ majalan mulih ka umahnѐ.
          Sasampunѐ teked jumah Luh Yayuk lantas mebanten, laut melajah katimpalin olih dadongnѐ. Dadongnѐ bengong ningalin Luh Yayuk melajah. Makelo dadongnѐ bengong kanti ngetѐl yѐh matannѐ.
          “Pedalem pisan cening enu cenik sube kakalahin olih rerama. Lacur dadong ngelah pianak buka bapan ceningѐ, tusing taѐn inget tekѐn somah kanti kakalahin ngantѐn tekѐn somahnѐ, sesai ngamuk yѐning tusing maan ngamah narkoba. Pamuputnѐ masih payu Bapan ceningѐ mati ulian narkoba.” Kѐto dadongnѐ Luh Yayuk maseselan.
          “Dadong sampunang manyesel buka ka kѐnѐ, tiang dogѐn tusing taѐn nyesel ngelah rerama cara ka kѐto.” Pesaut Luh Yayuk sambilanga ngusapin yѐh paningalan dadongnѐ.
          “Eda pesan cening dadi manusa cara reraman ceningѐ.” Kѐto dadongnѐ mabesen tekѐn Luh Yayuk.
          “Dadong sampunang sumandangsaya tiang lakar inget tekѐn pebesen dadong.” Luh Yayuk mesaut nyekenang dadongnѐ.
          Dadongnѐ mendep tusing nyidang mesaut buin,laut bangun majalan ka tongos pasarѐannѐ. Yѐh paningalanѐ tusing ngidang kaandeg. Suba  kasadsadin  nanging tusing suud-suud ngetѐl yѐh paningalannѐ.
          Bѐnjang pasemengannѐ Luh Yayuk gelurina olih pisaganѐ, laut Luh Yayuk bangun uling pasarѐannѐ. Tepukina dadongnѐ suba tusing ada di pasareannѐ. Enggal-enggal Luh Yayuk pesu uling umahne, saget tepukina suba liu anakѐ di arepan umahnѐ. Iseng Ia nakonang anakѐ ngudiang ramѐ-ramѐ ento.
          “Mek kenken to ngudiang ramѐ-ramѐ?” Kѐto Luh Yayuk matakѐn tekѐn pisaganѐ.
          “Mai Luh Ka rumah sakit jani. Tuni I dadong ulung uling  punyan jepunѐ dugas ngalap bunga.” Kѐto pisaganѐ ngorahang.
          Makesyab Luh Yayuk, tusing ngidang Ia ngandeg yѐh peningalannѐ. Ia paling, takut dadongne lakar punapi-punapi. Lantas Luh Yayuk kagandѐng olih pisaganѐ ajaka ka rumah sakit.
          Sasampunѐ teked di rumah sakit Luh Yayuk lantas ka ruang UGD nanging dapetanga Dadongnѐ suba tusing ada di UGD. Dokterѐ ngorahang Dong Darsih sampun matilar utawi sampun  padem jani mayatnѐ ada di ruang mayat. Makreteg kenehnѐ Luh Yayuk, laut Ia malaib ngalih ruang mayat. Tepukina ditu Mek Ngahnѐ ngeling di arepan dadongnyanѐ. Luh Yayuk nongos di arepan jelanan ruang mayatѐ, tusing bani ningalin mayat dadongnyanѐ, Ia tusing percaya dadongnѐ suba ngalahin mati. Telah ngetel yeh paningalan Luh Yayukѐ. Kenehnѐ bingung paling, buyar buka gedahѐ pantigang, sedih kaliwat sedih ngenehang undukѐ lacur buka ka kѐnѐ. Lantas Ia majalan maekin dadongnyanѐ. Tepukina kulit dadongnѐ suba kuning gading, tangkahnѐ tusing ada angkihannѐ buin. Ditu lantas Luh Yayuk ngeling gerong-gerong.
          Abulan suba sapetilar dadongnѐ mati ninggalin Luh Yayuk nanging Luh Yayuk kondѐn ngidang ngilangan keneh sedihnyanѐ. Jani Luh Yayuk lakar ajaka ka Badung tekѐn Mek Ngahnѐ. Sebet pisan atinѐ yѐning ninggalin umah anѐ sesai ajak ngedum suka duka tekѐn dadongnyanѐ. “Nasinѐ suba dadi bubuh, suba nasib tiangѐ buka ka kene.”
          Ajam sube liwat uling Klungkung ka Badung. Jani suba teked Luh Yayuk di jumah Mѐk Ngahnѐ. Bengong Ia nepukin umah Mѐk Ngahnѐ anѐ gedѐ pisan, luung pisan nanging Mѐk Ngahnѐ tusing taѐn ngorahang tekѐn I dadong. Mѐk Ngahnѐ masih tusing taѐn nulungin I dadong. Pedih kerasa yѐning nawang undukѐ buka ka kenѐ. Lantas Luh Yayuk ka kaukin olih Mek Ngahnѐ, katundѐn enggal-enggal masuk ka umahnѐ. Ditu Luh Yayuk nepukin Pak Yannѐ, kurenan Mѐk Ngahnѐ anѐ tusing taѐn nelokin I dadong kanti ngemasin mati masih tusing taѐn delokina I dadong. Ditu masih Ia nepukin misannyanѐ ane maadan Luh Manik, matuuh pitulas tiban, ane tusing taѐn nelokin I dadong masih. Ditu masih ada Mѐk Tut  Ningsih, matuuh setiman tiban, anѐ dadi pembantu di umahnѐ ento. Makelo Luh Yayuk bengong kadi anak paling ningalin umah anѐ gede pisan ento, laut Ia ka ajak ka kamarnѐ tekѐn Mѐk Tut Ningsih. Luh Yayuk baanga kamar anѐ paling pojok, paling cupet.
          “Pedalem pisan Luh baanga kamar anѐ sebenarnѐ kadadiang kamar pembantu.” Kѐto Mѐk Ningsih nuturang.
          “Tan punapi Mѐk, nѐ penting kamarnѐ enѐ becik katongosin.” Pesaut Luh Yayuk.
          “Lamun kѐto kakalahin malu nah, Mѐk Tut lakar mapunpun malu, Luh Istirahat dogѐn malu.”
          “Nggih, suksma Mѐk.”
          Laut Mѐk Tut Ningsih ka paon lakar mapunpun, tur Luh Yayuk marebahan akejep. Konden maan marebahan Luh Yayuk suba tondѐna nyampat lan ngepel olih Mek Ngahnѐ. Disuudnѐ nyampat kadѐn lakar maan marebahan nanging Luh Yayuk tundѐna mijetin batis Mѐk Ngahnѐ. Ditu, di umah Mѐk Ngahnѐ Luh Yayuk kasiksa, kadadiang pembantu olih Mѐk Ngahnѐ. Ento makejang kalaksanayang mangda Ia ngidang ngelanjutin sekolahnѐ. Yening Ia tusing tinut tekѐn parentah Mѐk Ngahn, sinah Ia lakar suudanga masekolah. Sebilang wai Ia setata kasiksa lan kasiksa, tusing ada waktu anggen melajah apa buin ngaѐ tugas kerja kelompok di umah timpalnѐ.
          Sedek dina anu ada guru anѐ iseng nakonang ngudiang Luh Yayuk sesai ngaѐ PR di sekolah. Guru ento wali kelas Luh Yayuk anѐ maadan Ibu Rustianti.
          “Luh Yayuk, dadikeh Ibu nawang adi Iluh setata ngaѐ PR di sekolah? Di jumah singkѐh Iluh maan melajah?” Bu Rustianti metakon tekѐn Luh Yayuk.
          “Ampurayang tiang bu, nanging tiang takut nyeritayang.” Pesaut Luh Yayuk kisi-kisi tekѐn gurunyanѐ.
          “Sampunang takut, Nyѐn nawang Ibu ngidang nulungin.” Gurunѐ mesaut banban.
          “Ti…Tiang tusing baanga melajah tekѐn Mѐk.. Mѐk Ngah tiangѐ Bu. Yѐning Tiang ngelawan nyanan tiang lakar suudanga masekolah konѐ Bu.” Kѐto Luh Yayuk nuturang.
          “Nah, lamun keto Ibu anѐ lakar ngorahang tekѐn Mek Ngah Luhѐ.” Kѐto Bu Rustianti masemaya.
          Luh Yayuk dot pisan nyautin munyin gurunѐ nanging tusing ngidang pesu munyinnѐ, “Sampunang nika Bu tiang takut kena brangti Mek Ngah tiangѐ.” Tuah ngidang kaucapang ring kenehnѐ munyinnѐ Luh Yayuk ento, laut Luh Yayuk katinggalin olih gurunѐ, lantas Luh Yayuk  mejalan mulih.
          Disubanѐ teked jumah Luh Yayuk langsung kasiramin yѐh banyu  teken Mѐk Ngahnѐ lantas boknyanѐ anѐ lantang ketarik olih Mѐk Ngahnѐ kanti telah aas. Makejang baju lan bukunѐ belus, telah yѐh peningalanѐ Luh Yayuk ngetѐl.
          “Ento upah nyainѐ tusing ngidang luung ngaba bungut. Ngudiang nyai nglapor-nglapor sesai kasiksa? Elek Cang ka tegur olih gurun nyainѐ nawang.” Kѐto Mѐk Ngahnѐ mamunyi kaliwat gedeg tekѐn Luh Yayuk.
          “Ampurang Tiang Mѐk, tiang tusing taѐn makeneh ngaѐnang Mѐk Ngah elek. Tuni nak gurunѐ nakonang, tusing ja tiang anѐ nglapor.” Pesaut Luh Yayuk takut.
          “Patuh dogѐn ento masih nyai anѐ nglapor adanѐ nawang.” Pesaut Pak Yannѐ sambil mecutin Luh Yayuk.
          “Matiang dogѐn anakѐ ane cara ka kѐto Mѐk!” Luh Manik manes-manesin.
          Luh Yayuk tusing ngidang ngelawan, pragat ngeling dogѐn Ia ngenehang undukѐ anѐka kenѐ. Di kamarnѐ Ia negak maseselan mangenahang idupnѐ ane lacur buka ka kenѐ. Kasadsadin yeh peningalannѐ laut majalan pesu uling kamarnѐ nyemak sampat lakar kaanggon mersihin umah Mѐk Ngahnѐ ento. Mѐk Tut Ningsih Tuah ngidang ngeling ningalin nasib lacur Luh Yayuk kasiksa buka ka kѐto.
Kacrita  jani Luh Yayuk suba tamat SMA, Ia lakar ngelanjutin kuliah di fakultas kebidanan, nanging Mѐk Ngahnѐ tusing ngemaang,tusing ngelah pis anggon ngebiayain konѐ. Kanti tamat SMA Luh Yayuk enu masih kasiksa olih Mѐk Ngahnѐ. Ditu lantas Luh Yayuk ical uling umah Mѐk Ngahnѐ ento, tusing kuat buin kasiksa nanging Mѐk Ngahnѐ tusing peduli.
          Mabekel pipis akidik Luh Yayuk ngalih tongos sѐwa umah utawi kos-kosan anѐ mudah. Kangin kauh Ia ngalih tongos sewa umah ane mudah nanging pragat liu anake ane tusing nyediaang tongos sewa umah ane mudah. Pamuput, Ia maan tongos umah ane mudah nanging tongosne tusing luung, liu anake ane kena pergaulan bebas ditu. Nanging ento tusing ngaenang Luh Yayuk jejeh, sinah Ia tusing lakar kena pergaulan bebas masih. Disubane ia maan nyewa umah Ia langsung ngalih gae dadi parekan ring restauran apang ngidang mayah sewa umah lan ngelanjutin sekolahnyane. Di tongos ngekosne Luh Yayuk ngelah timpal maadan Nyoman Rai ane baik tur bares pisan teken Luh Yayuk, nanging tusing taen katanggapin olih Luh Yayuk krana Luh Yayuk tusing nyak ngalih gegelan malu, Ia lakar ngelanjutin sekolah mangda ngidang dadi anak sukses cara pabesen dadongne.
          Gelising cerita krana ka hasut olih timpalne ane maadan Geg Nira, Luh Yayuk jani keni pergaulan bebas. Sesai Ia ka diskotik, dugem kone Ia ditu. Sebilang wai Luh Yayuk ngantosin muani hidung belang ditu. Pepes pisan Nyoman Rai ningalin Luh Yayuk mulih peteng-peteng. Narkoba lan sex bebas jani dadi timapalne Luh Yayuk, sekolahne sube kaengsapang olih Luh Yayuk.
          Risedek petenge dugas Luh Yayuk mulih uling dugem, bibihne mabo alkohol lan pejalanne srandang srendeng, lantas katulungin olih Nyoman Rai.
          “Luh, Luh gegaen pelihne Luh. Ngudiang Iluh ngalih gae kekene? Sesai bolos kuliah. Tugas skripsi tusing taen kerunguang.” Keto Ia, Nyoman Rai nankonang Luh Yayuk.
          “Aaahhhhh depang sube ento beli, ngudiang masesekolah tegeh-tegeh yening ade gegae ane nekaang pis tusing misi syarat tamatan strata 1.” Luh Yayuk mesaut sambilanga makenyem bungah laut masuk ka tengah kamarne. Nyoman Rai tuah kitak-kituk, mendep tusing mesaut buin. Sing ada gunane yen mapadu raos ngajak anak punyah ane setata merasa dueg lan ngelahang gumi.
          Jani mare Luh Yayuk maan karmane, Ia keni penyakit ane maadan penyakit AIDS. Dugase Ia maperiksa ka dokter, doktere ngorahang penyakitne tusing ade obatne. Laut Luh Yayuk mesadu teken Nyoman Rai.
          “Beli kenken jani ne beli. Nista saja kaliwat nista tiang dadi manusa pidan jani mare kerasaang karmane.” Keto Ia Luh Yayuk sambilanga ngeling di arepan Nyoman Rai.
          “Kenkenne? Karma ape ane kamaksud Luh?” Nyoman Rai matakon penasaran.
          “Ti… Tiang kena penyakit AIDS beli.” Nyangetang keras pangelingne Luh Yayuk.
          “Kenkenang buin Luh nasine sube dadi bubuh, mirib ene sube pejalan idup Iluhe. Beli tuah ngidang nulungin ngemaang semangat idup dogen Luh. Jani melah-melahang ngabe raga. Alih gegae ane berguna bagi Iluh lan anak lenan. Lanjutang sekolah apang kanti tamat.”
          “Nggih beli, suksma beli tuah beli ane baik teken tiang jani.”
          Atiban sube liwat. Luh Yayuk jani sube tamat kuliah. Sube makelo Ia tusing taen mriksayang penyakitnyane. Makesyab Ia ningehang munyin doktere ane ngorahang penyakit AIDS ento tusing ade buin ring ragan Luh Yayuke. Doktere masih bingung, ngudiang bisa kakene.
Liang pisan atin Luh Yayuk lantas ngenggalang melaib pesu uling ruang dokter.
“Bli Nyomaaaaaan! Tiang tusing ngelah penyakit AIDS buin.” Keto Luh Yayuk ngorahang teken Nyoman Rai, bes keliwat demen atine.
          Suba joh Luh Yayuk malaib mare doktere inget hasil pemeriksaan Luh Yayuk tuni matukar ngajak hasil pemeriksaan anak len.
 Kakaryanin olih :  Dwi Pratiwi

7 comments:

  1. apa tema tokoh alur latar lan amanat dari cerpen ini?

    ReplyDelete
    Replies
    1. mungkin sudah sangat terlambat ane bales komen ini,semoga bisa menentukan tema, tokoh, alur, dan amanatnya sendiri yaa.

      Delete
  2. Apa tema dan amanat dari cerpen ini??

    ReplyDelete
    Replies
    1. mungkin sudah sangat terlambat ane bales komen ini,semoga bisa menentukan tema, tokoh, alur, dan amanatnya sendiri yaa.

      Delete
  3. Replies
    1. artinya menyusul ya gan, cerpen ini ane buat waktu smp jadi file bhs indonesianya entah kemana.. hehe

      Delete
  4. mana tokoh dalam cerita ini serta tema dan judul dll

    ReplyDelete

Contoh PKM-GT Lolos Dikti 2016 Toko Hijau : Upaya Meningkatkan Kembali Nilai Livable City Kota Denpasar

Berikut Link Dropbox PKM-GT tersebut pkmgt-dwipratiwi-tokohijau-lolosdikti PROGRAM KREATIVITAS MAHASISWA JUDUL PROGRAM TOKO...